Havaların soğumasıyla birlikte, malum başımızdaki bu salgın da dolayısıyla kafamızı kurcalayan, ‘’Bağışıklığım yeterince güçlü mi? Bağışıklık hastalığı önler ya da kolayca atlatmamı sağlar mı? Acaba daha da kuvvetlendirmek için neler yapmalıyım?’’ benzer biçimde sorulara cevap ararız. Bu soruların yanıtını bu yazıda bulacağız fakat ilk olarak ‘’Bağışıklık nedir? Herkeste aynı mıdır? Hangi etkenlere göre farklılık gösterir? Doğuştan mı belirlidir yoksa değişmiş olur mi?’’ benzer biçimde soruların yanıtını vermemiz gerekir. O vakit başlamış olalım, bağışıklığı güçlendirmek için neler yapmalıyız?
Müdafa Ordusu: Bağışıklık Sistemi
İnsan vücudu, kendisine yabancı olan ve olmayan maddeleri (bakteri, virüs vb.) benzer biçimde maddeleri tanıyıp yararlı hale getirebilme ya da yok edebilme benzer biçimde olağanüstü bir sisteme haizdir. Zararı olan mikroorganizmaların vücuda girmesini ve yayılmasını engeller. Ek olarak oldukça iyi bir hafızaya haizdir, bir kez karşılaşmış olduğu yabancı organizmayı derhal tanır ve bağışıklık kafi olduğu sürece hastalık durumu oluşmaz. Karmaşık ve kusursuz bir emek verme sistemi vardır. Her bağışıklık hücresi değişik görevdedir ve hiçbir aksaklık olmadan arı benzer biçimde çalışır. Bağışıklık sistemi 2’ye ayrılır;
- Doğuştan Gelen Bağışıklık (Organik)
Doğumdan ölüme kadar devam eden müdafa mekanizmasıdır. Ferdin yapısal ve kalıtsal özelliklerine bağlıdır. Bir enfeksiyon etmenine bağlı olmayan, kendiliğinden naturel olarak bulunan bir sistemdir. Örnek verecek olursak bariyer görevi gören deri, besinlerdeki mikroorganizmaları öldüren mide asidi, toz, duman benzer biçimde zararı olan etkenlere karşı gözü korumuş olan kirpik. Vücudun ilk müdafa hattıdır, derhal aktive olur.
- Kazanılmış Bağışıklık
Ferdin enfeksiyon etmeni ile karşılaşması sonucu aktifleşir. Etken ve eylemsiz olmak suretiyle 2’ye ayrılır.
- Etken Bağışıklık
Ferdin kendisinin mikroorganizma ile karşılaşması sonucu vücudun savunmaya geçmesi ve antikor üretmesidir. Bu durumda bağışıklık sistemi, enfeksiyon etmeni ile baş edebilirse hastalığı atlatabilir, aksi durumda hastalanabilir. Kızamık, suçiçeği benzer biçimde hastalıklara yalnız bir kez yakalanılmasının sebebi etken bağışıklık yardımıyla bağışıklık sisteminin etmeni tanıması ve daha öncesinden antikor üretmiş olmasıdır. Aşı uygulaması örnek olarak verilebilir.
- Eylemsiz bağışıklık
Bir canlının enfeksiyon etmenine karşı geliştirdiği antikorların, bir başka canlıya serum kanalıyla enjekte edilmesi sonucu ortaya çıkar. Ek olarak hamilelikte anneden bebeğe plasenta kanalıyla geçen antikorlarla da sağlanır.
Bağışıklığı Güçlendirmek İçin Neler Yapmalıyız?
D vitamini seviyelerinize dikkat edin
D vitamini, vücuttaki bağışıklık sistemlerini modüle ederek bir oldukça enfeksiyon üstünde pozitif etkisinde bırakır göstermektedir. Son yıllarda meydana getirilen emekler, D vitaminin birçok hastalığa karşı koruyucu bulunduğunu göstermektedir. Ek olarak D vitamini takviyesinin Covid-19 önlenmesi ve tedavisinde de mühim bir yaklaşım olduğu bazı çalışmalarda gösterilmiştir. Kişide D vitamini seviyelerinin 40-60 ng/mL aralığında olması gerekmektedir. Mutlaka kan tahlili yaptırılmalı ve eksiklik var ise hekimin önerisi doğrultusunda D vitamini supplemantasyonuna başlanmalıdır. Bilinçsiz bir halde D vitamini alımının oldukça ciddi yan tesirleri vardır.
Probiyotik kullanın
Bağırsak, bağışıklık hücrelerinin en yoğun bulunmuş olduğu yerdir. Bağışıklık hücreleri ve yararlı bakteriler bağırsak sağlığı için beraber çalışır. Yararlı ve patojen (hastalık yapıcı) mikroorganizmalar bağırsaklarımızda denge içinde yaşar. Bu dengenin fena yönde bozulması sonucu hastalıklar ortaya çıkar. Bu nedenle bağırsaktaki dost bakterilerin sayısını arttırmak için probiyotik takviyesi kullanmalıyız. Probiyotikler; kefir, boza, tarhana, sirke ve fermente besinlerde bulunur. Tesir için tertipli kullanımında yarar vardır. Ek olarak gene doktor kontrolünde supplementasyon olarak da alınabilir.
Tertipli ve kafi fizyolojik aktivite yapın
Sıhhatli bir yaşam için fizyolojik aktivitenin koşul bulunduğunu her birimiz biliyoruz. Hafifçe ve orta şiddette meydana getirilen egzersiz ile bağışıklık sistemi fonksiyonları artarken; yoğun ve uzun devam eden, stres oluşturan egzersizle bağışıklık sistemi baskılanır. Hafifçe-orta şiddetli egzersizde üst solunum sistemi hastalıklarına yakalanma riski azalırken, yoğun şiddetli egzersizde risk artar. Bununla beraber orta seviyede tertipli egzersizin stres ve yaşlılık ile oluşan bağışıklık sistemindeki baskılanmayı da azalttığı bilinmektedir.
Yoğun egzersiz sonrasında bağışıklığın zayıfladığı, açık pencere süreci olarak adlandırılan 3-72 saatlik sürede;
mikroorganizmalar, bilhassa de virüsler vücuda girebilir ve enfeksiyonlara yol açabilir. Bu nedenle, sporcularda ve yoğun antrenman icra eden kişilerde bu sürede bağışıklığı güçlendirmek için dinlenme ve doğru beslenme önemlidir.
Antikoksidanlara beslenmenizde yer verin
Antioksidanlar vücutta oluşan özgür radikallerle savaşıp vücudu oksidatif stresten korumuş olan, bağışıklık için eğer olmazsa olmaz bileşenlerdir. A (beta karoten),E,C vitaminleri, selenyum, çinko, flavanoidler, koenzim Q ve likopen en malum antikoksidanlardandır. Tüm meyve ve sebzeler, kakao, yeşil çay, sıhhatli yağlar (kuru yemişler), soğan ve sarımsak, mısır, pirinç, balık benzer biçimde besinler antioksidan ihtiva eder.
Uykuyu dikkatsizlik etmeyin
Karanlıkta salınmaya başlayıp aydınlık ile salınımı nihayetlenen bir hormon olan melatoninin, immun yanıtı arttırıcı tesiri vardır. Melatonin en oldukça uyku esnasında salındığından uyku süresine dikkat edilmelidir. Yetişkinler için günde averaj 7-9 saat uyku yeterlidir. Saat 02.00’ de melatonin salınımı maksimum noktaya ulaşır. Bu nedenle bilhassa bu saatlerde, tamamen karanlık bir ortamda, tv, telefon benzer biçimde aletlerden uzak bir halde uyunmalıdır.
Sigara ve alkolden uzak durun
Sigara ve alkol vücudun müdafa mekanizmasını zayıflatarak hastalıklara karşı daha yatkın hale gelmemize niçin olur. Ek olarak organların da zarar görmesine niçin olarak ilerleyen süreçte oldukça daha ciddi sıhhat problemlerine yol açmaktadır.
Su içmeyi ihmal etmeyin
Su tüketimi, vücudun toksinlerden arınmasını elde eden, iç organları temizleyen, bakteri ve virüslerin etkisiz hale gelmesine katkı elde eden oldukça mühim bir etkendir. Bu nedenle günde minimum 8-10 bardak su tüketmek önemlidir.
Protein ihtiyacınız olan şeyi karşılayın
Bağışıklık hücrelerinin mühim bir kısmı proteinlerden oluşur. Bu nedenle günlük protein ihtiyacını karşılamak bağışıklığın kafi olmalı açısından önemlidir. Bitkisel ve hayvansal protein kaynakları denge içinde tüketilmelidir. Erişkin bir fert için vücut ağırlığı başına 1-1.2 g protein kafi olmaktadır.
Kucak dolusu gülümseyin
Stres, en mühim bağışıklık baskılayıcılarından bir tanesidir. Ruhsal stres bağışıklık sistemini zayıflatarak, sıhhat problemlerinin yaşanmasına niçin olur. Bu nedenle stresi azaltmak, stres yapıcı faktörleri ortadan kaldırmak gerekir. Buna sıkı bir gülümsemeye başlayabilirsiniz. Böylece salgıladığınız hormonlar yardımıyla bağışıklık sisteminize her şeyin yolunda olduğuna dair işaret vermiş olmuş olursunuz.
Diyetisyen Buse Akbıyık