Görme Yetersizliği Olan Çocuklar Nasıl Desteklenir?

Aileler ve öğretmenler bazı mevzularda çıkmaza girebilirler. Bunlardan en mühim konulardan biri de engellilik ve yetersizlik halidir. Önceki yazılarımda 2 yaş ve 3 yaş evlatların psikososyal gelişimini ele almıştım. Bu yazımda ise sizler için görme yetersizliği yaşayan çocuklarımızı ele aldım. Görme yetersizliği emareleri ve gelişim alanlarına gore destekleme amaçlı incelemeler yaptım. Görme yetersizliği olan çocuklar iyi mi desteklenir, onlar için neler yapabiliriz, işte bilgileri…

Görme Yetersizliği Emareleri

Gözlerini çoğunlukla ovuşturma ve kaşıma,
Gözlerde sulanma ve kızarma,
Işıktan rahatsız olma,
Sık sık göz kırpma,
Çevredeki nesneleri fark edememe,
Çevredeki nesnelere çarpma,
Çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe,
Renkleri ayırt edememe,
Odaklanmada problem yaşama vb.

Gelişim Alanlarında Dikkat Edilmesi Ihtiyaç duyulan Noktalar

Öz Bakım Becerileri

Bazı aileler görme yetersizliği olan çocuklarını korumacı bir yaklaşımla yetiştirirler. Yiyecek yemeyi, peçeteyi tutmayı bilmiyor olabilir. Bu yüzden çocuğa fizyolojik yardım sağlanarak günlük yaşam becerilerini yaşına uygun şekilde kazanması sağlanmalıdır. Takvim yaşı büyük olsa da, çocuğun becerileri daha ufak yaş tesirleri izah edebilir. (6 yaşındaki çocuk, 4 yaş becerilerine haiz olabilir.) Bu durumda kültürel normlar ya da bilinmezlikten gelen çocuğa yönelik etiketlemeler yapılabilir. Çocuğun zihinsel yetersizliği olduğu ya da öğrenme güçlüğü yaşamış olduğu düşünülebilir. Fakat, bu durum çoğu zaman yaşantı eksikliğinden meydana gelmektedir. Bu durumda ufaklıklara varlıklı yaşantılar sunulmalıdır; aile ve öğretmenler iş birliği yaparak yaşantıların aktarılmasında ortak rol oynamalıdırlar.

Çocuğun kendi işlerini yapmasına fırsatlar verilmesi, etkinliklerde rol almasının desteklenmesi ve başarı göstermiş olduğu işlerde taktir ederek pekiştirilmelidir. Böylece kendine itimatı gelen çocuk, etkinliklerde istekli bir rol oynamaya başlayacaktır. Aileler varlıklı yaşantı sunma mevzusunda daima materyal sağlayamayabilir, buradaki en mühim rol öğretmenlere düşmektedir. Çocuğa yaklaşım ve etkinlikler mevzusunda aileye model olunmalıdır. Çocuğa meydana getirilen fizyolojik yardım, işaret ve sözel ipuçları zaman içinde azaltılarak çocuğun davranışlarını bağımsız halde yapabilmesi desteklenmelidir.

Dil Gelişiminde

Çocuğa nesnenin isminin söylenmesi durumunda, çocuk yalnızca adını öğrenir. Şeklini, ağırlığını, boyutlarını öğrenmesini desteklemek amacıyla çocuğun nesneye dokunması gereklidir; ne işe yaradığı, iyi mi kullanıldığı, değişik türleri şeklinde bilgilerin de çocuğa aktarılması gereklidir. Görme yetersizliği olan çocuklarda sual sorma geç gelişir, bu yüzden çocuğun sorular sorması için cesaretlendirilmesi gerekmektedir. Çevresinde olan vakalar, kişiler ve nesneler şeklinde bilgilerin çocuğa detaylı bir halde aktarılması gerekir.

Derslik ortamında görme yetersizliği olan çocuklar, kendilerini dışlanmış ve yalnız hissetmemeleri adına derslik arkadaşlarında empati duygusu geliştirilmelidir. Gözlerini kapatarak göremeyen arkadaşlarının yerine kendilerini koyarak denemeleri istenebilir. Böylece öteki çocuklar da görme yetersizliği olan arkadaşlarının iyi mi daha etkili kontakt kurabileceklerini denemiş ve öğrenmiş olurlar. “Bu ne kadar da güzel!” demek yerine “Elimdeki bebeğin sarı saçları ve mavi gözleri var, hem de da gülümseyen bir bebek.” şeklinde bir yaklaşım hedeflenmelidir.

Bilişsel Gelişim

Her görme yetersizliği olan çocuk aynı şekilde ve düzeyde öğrenmez. Bu yüzden yaşantı zenginliği oluşturmak önemlidir. Genel anlamıyla materyallerin dokunsal ve mütevazi özellikleri olmalıdır. Azca gören çocuklar için ise kavram materyallerinin şu özelliklerine dikkat edilmelidir; renklerin zıtlığı, materyallerin ebatı ve görme durumuna uygunluk. Tamamen görmeyen çocuklar var ise, dokunma duyusuna yönelik materyaller hazırlanmalıdır. ‘Apartman’ şeklinde büyük ve gösterilemeyecek nesneler için ise ufak maketler yapılabilir ve çeşitlendirilerek çocuğun duyusal özelliklerine hitap edilebilir.

Toplumsal ve Duygusal Gelişimde

Önceki bölümlerde de bahsedilmiş olduğu şeklinde görme yetersizliği yaşayan çocuklar kendilerini yalnız ve dışlanmış hissedebilirler. Bu yüzden derslik arkadaşlarının desteği, oyunlara ve ders etkinliklerine katılım engeline uygun şekilde ayarlanarak toplumsal gelişimi desteklenmelidir. Görme yetersizliği yaşamayan insanoğlu, göz kontağı ile de iletişime geçebilirler fakat görme yetersizliği yaşayan evlatların bu şekilde bir şansı yoktur Bu yüzden iletişime geçerken ne olursa olsun adları söylenmeli, gerekirse ona yavaşça dokunarak bu hissettirilmelidir. Drama etkinlikleri, evlatların kendilerini güvende hissedebileceği ve iletişimde kalabileceği, toplumsal rollerinin de gelişmesi adına mühim bir etkinliktir.

Motor Gelişiminde Destek

Görme yetersizliği olan evlatların yaşantı eksikliği olduğundan motor becerilerinde de eksiklik görülebilir. Bunun ergonomik eksikliğinden kaynaklandığını unutmamak gereklidir. Hareket etmeye karşı korkuları ve kaygıları olabilir, anne-baba tutumunun da bu mevzuda tesiri oldukça büyüktür. Bu yüzden çocuklarda bağımsız hareket etme gecikir. Bağımsız hareket etmenin gelişmesi için, çocuğun hareket alanının genişletilmesi ve güvende bulunduğunu hissettirilmesi gerekir.

Dokunarak öğrenme desteklenen çocuklarda, parmak duyarlılığının gelişmesi adına motor becerileri ve küçük-büyük kas gelişimini destekleyici oyuncaklar ile oyunlar desteklenmelidir. Bu emekler Braille alfabesi için ön hazırlık sürecini oluşturur. Gene Braille alfabesi için evlatların öğrenebilmesi adına, bazı nesnelerin üstüne kabartma yazılar yazılabilir. Zilli toplar vesilesiyle sese yönelme ve yön terimi kazandırılabilir.

Ruhsal Danışman, Aile Danışmanı Büşra Gürkale