Organik mı organik mi? Organik besinler güvenilir mi? Dünyada nüfusun süratli artışı, tarımsal üretimin ve üretim veriminin artırılmasını gerektirmiştir. Ziraat, çoğu zaman naturel kaynaklar ve çevre üstünde mühim bir baskı oluşturur; bununla beraber negatif çevre değişikliklerinden de zarar görmektedir. Bu sebeple son yıllarda “sürdürülebilir ziraat” prensibi kıymet görmeye adım atmıştır. Sürdürülebilir ziraat, toplumun mevcut besin ve lif gereksinimini gelecek nesillerin gereksinimlerini de göz önünde bulundurarak karşılamayı amaçlayan entegre bir nebat ve hayvan yetiştirme uygulamaları sistemidir. Aşağıdakiler benzer biçimde uzun vadeli sonuçlar üretmek için tasarlanmıştır:
- Hızla artan nüfusun gereksinimlerini karşılamak için kafi insan gıdası, yem, lif ve yakıt üretimi
- Çevrenin korunması ve naturel kaynak arzının genişletilmesi
- Ziraat sistemlerinin ekonomik uygulanabilirliğinin sürdürülmesi
Bilhassa eğitim ve gelir seviyesi yüksek ülkelerde hem naturel dengeyi bozmayan hem de sıhhat ve beslenme ilişkisi bilincinin artışıyla oluşan güvenli ve sıhhatli gıda tüketimi arzusuyla temiz içerikli ve gıda içinde ne olduğu varlıklı besin tüketim eğilimi artmıştır. Netice olarak sürdürülebilir ziraat çatısı altındaki uygulamalardan olan “ organik ziraat” ve “organik beslenme” yaşamımıza girmiştir. Organik ziraat uygulamalarının biyo-çeşitliliği ve biyolojik aktiviteyi, sosyolojik, ekolojik ve ekonomik olarak sürdürülebilirliği artıracağı bildirilmiştir.
Organik mı Organik mi?
FDA (Besin ve İlaç İdaresi), “naturel” terimini, normalde o yiyeceğin içinde olması beklenmeyen bir yiyeceğin suni yada bileşik olarak dahil edilmediği yada eklenmediği anlamına gelecek şekilde değerlendirmektedir. Bu siyaset pestisit kullanımı benzer biçimde besin üretim yöntemlerini yada termal teknolojiler, pastörizasyon yada ışınlama benzer biçimde besin üretim ve işleme yöntemlerini de ele almamaktadır. Doğrusu naturel besinlerde zararı olan üretim ve işleme yöntemlerine engelleme konulmamıştır.
Organik besin ürünlerinin geleneksel ve naturel olanlardan farkı yetiştirilme (üretilme) ve işlenme biçimidir. Organik besinler yetiştirilmesinde ve işlenmesinde genetik mühendisliği, suni gübreler, böcek ilaçları, yabani ot ve mantar öldürücü ilaçlar, gelişme hormonları, antibiyotikler, katkı maddeleri ve kimyasal ambalaj malzemelerinin kullanılmadığı bitkisel ve hayvansal besinlerdir. Organik ürünler tohumdan tüketiciye gelene kadar her aşamada denetim edilir ve bu doğrultuda sertifikalandırılırlar.
Bir ürünün organik bulunduğunu duyular kanalıyla yada analize göndererek anlamamız mümkün değildir. Bir ürünün organik bulunduğunu bir tek logosuna ve sertifikasına bakarak anlayabiliriz. Yurt içinde üretilmiş paketlenmemiş ürünlerde organik ürün sertifikası olmalıdır. Paketlenmiş ürünlerde ise Besin Ziraat ve Hayvancılık Bakanlığı organik ürün logosu ile bakanlık tarafınca yetkilendirilmiş denetim ve sertifilkasyon müesseselerinin logosu ve kurum kod numarası bulunmalıdır.
Ek olarak etiketlerinde sertifika numarası ve denetim ve sertifikasyon kuruluşunun kodu yazılı olmalıdır.
Besin Ziraat ve Hayvancılık Bakanlığı organik ürün logoları:
Organik besinler organik pazarlar, web pazarlama projeleri, organik ürün satan dükkânlar, perakende zincirlerin organik reyonları ve direkt üreticiler vesilesiyle satın alınabilmektedir.
Organik Besinler Güvenilir Mi?
Organik besinler düşünüldüğü benzer biçimde geleneksel ürünlerden daha güvenilir mi?
Organik bitkisel yemlerde ilaç kalıntıları azdır. Bitkisel üretimde fungusitlerin ve öteki bazı koruyucu ilaçların kullanılmaması bitkilerde bazı mantar ve bakteriyel hastalıkların artışına niçin olabilmektedir. Organik tesislerde yetiştirilip kesilen etlerde Salmonella bulaşı ve antibiyotik kalıntısı daha azca bulunurken Campylobacter bulaşı daha yüksek bulunmuştur. Proietti ve arkadaşlarının çalışmasındaysa konvansiyonel sistemde yetiştirilen hayvansal besinlerde enterobakter sayısı daha yüksek görülmüştür. Toplam aerobakteriilaktobasil ve enterokoklar organik besinlerde daha yüksek düzeyde tespit edilmiştir. Konvansiyonel ve organik sütteki mikroorganizma sayısı ve popülasyonuna bakıldığında mühim bir fark görülmemiştir. Organik ürünlerde mikrobiyal içerik bakımından konvansiyonel ürünlere gore bazı dezavantajlar görülmektedir.
Ek olarak hayvanların otlatılmaları, çeşitli kimyasallarla yada ağır metallerle bulaşık yemlerin tüketilmesine niçin olabilir. Gene organik bitkisel üretimde kullanılan hayvan gübresinin bitkilerde ağır metal, Salmonella ve E.coli miktarını artırdığı bulunmuştur (Hoogenboom vd, 2008). Organik sistemde dolaşan tavukların yumurtalarında dioksin miktarının arttığı bulunmuştur. 2008 senesinde Hoogenboom, 2010 senesinde Blanco-Penedo ve arkadaşları ise organik ürünlerdeki kadmiyum, arsenik, cıva ve kurşun benzer biçimde ağır metal düzeylerinin konvansiyel ürünlerden değişik olmadığını bildirmişlerdir. Bazı emekler organik besinlerin kimyasal kalıntı maruziyetinin konvansiyonel ziraat ürünlerinden daha düşük olduğu kanıtlamıştır. Fakat kimyasal kalıntıların insanların üreme performansını negatif yönde etkilediğini gören çalışmaların yanında bunu desteklemeyen emekler da bulunmaktadır. Gene meydana getirilen araştırmalara gore düşük pestisit maruziyetinin de insan sağlığı üstüne tesiri net değildir.
Organik Besinler Daha Besleyici ve Leziz Mi?
2003 senesinde meydana getirilen bir çalışmada organik meyve ve sebzelerin fosfor, demir, magnezyum ve C vitamini içeriklerinin daha çok olduğu saptanmıştır. Gene bir meta çözümleme çalışmasında organik domates ve şeftalinin C vitamini düzeyinin organik olmayanlardan daha yüksek olduğu saptanmıştır. Sadece bunun aksine meydana getirilen birçok çalışmada brokoli, armut, domates, biber benzer biçimde organik besinlerde organik olmayanlardan daha azca ya da organiklerle aynı düzeyde C vitamini bulunmuş olduğu da görülmüştür.
Mısır, çilek, ahududu benzer biçimde bazı organik gıdaların total antioksidan kapasitesinin daha yüksek olduğu bilinmektedir. Bunun sebebinin konvansiyonel tarımda kullanılan böcek ve mantar ilaçların antioksidan kapasiteyi düşürmesinden kaynaklandığını belirten emekler bulunmaktadır.
Konvansiyonel ve organik tahıllar karşılaştırıldığında kullanılan gübreler dolayısıyla konvansiyonel tahılların daha oldukça protein ve aminoasit ihtiva ettiği bulunmuştur. Sadece bazı çalışmalardaysa organik tahıllar daha oldukça esansiyel aminoasit ihtiva ettiği için protein kalitelerinin daha yüksek olduğu belirtilmiştir.
Organik etlerle konvansiyonel etlerin karşılaştırıldığı bir çalışmada selenyum, kalsiyum, çinko ve demir içeriklerinin organik etlerde daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Sadece 2 değişik et pişirildiğinde gıda değerleri içinde mühim bir fark kalmadığı da belirtilmiştir. Organik tesislerde üretilen etlerde kolesterol ve yağ düzeylerinin daha düşük, sıhhatli yağlar olan tekli ve çoklu doymamış yağ asidi düzeylerinin daha yüksek bulunduğunu belirten bir araştırmalar bulunmaktadır.
Organik ve konvansiyonel sütlerin karşılaştırıldığı bir çalışmada organik sütlerde daha yüksek omega 3 ve 6 bulunmuş olduğu sadece lezzet bakımından bir farklılık olmadığı bildirilmiştir. Gene İngiltere’de meydana getirilen bir çalışmada organik sütün karotenoidler, omega 3, vitaminler ve antioksidanlar bakımından daha varlıklı olduğu bulunmuştur.
Organik gıdalarla meydana getirilen çalışmalarda tekstür ve lezzet farklılıklarına dair kati yargıya varılamamıştır. Doğrusu bu organik gıdaların daha leziz bulunduğunu söyleyemeyeceğimiz anlamına gelir.
Organik besin, sınırı olan kanıta dayalı olarak daha yüksek biyoaktif bileşik içinde ne olduğu (örn. Polifenoller, C vitamini ve karotenoidler) ve metabolik hastalıkların görülmesinde rol oynayabilecek omega-3 çoklu doymamış yağ asitleri içinde ne olduğu sebebiyle geleneksel gıdalara kıyasla gıda ögelerinden varlıklı görünmektedir.
Organik ürünlerin içeriğini ve gıda değerlerini belirlemeye yönelik araştırmaların yapılması ve yürütülmesi zor olsa gerek. Kişilerin genetikleri ve yaşam biçimlerini de göz önünde bulundurmanın yanı sıra organik ürünlerin yetiştirildiği bölgenin iklim yapısı önemlidir. Ek olarak yetiştirilme şekli, kullanılan çeşit, kullanılan girdiler, uygulama zamanı ve dozu, ürünün hasat süreci, gizleme koşulları ve benzeri pek oldukça koşulun dikkate alınması gerekmektedir.
Organik ürünlerle beslenmenin sıhhat sorunları ile ilişkisinde kati yargılara varılamamaktadır. Araştırmalar uzun seneler sürmektedir. Krarup ve arkadaşları, organik ürün tüketenlerin daha sıhhatli bulunduğunu sadece bunun organik ürün tüketmeyenlere gore daha azca et ve daha oldukça meyve, sebze benzer biçimde lifli gıdaları tüketme eğiliminde olmaları ve daha sıhhatli bir yaşamı benimsemeleriyle ilgili bulunduğunu bulmuşlardır. Araştırma sonuçlarının belirsiz olmasına rağmen fena beslenme düzeninden meydana gelen kronik hastalıkların yanı sıra nebat ve hayvan kaynaklı gıdalardan bulaşan hastalıkların konvansiyonel besleme ile ortaya çıkması sebebiyle tüketiciler gıda kıymet ve kaynaklarını daha oldukça sorgulamaktadırlar. Bu kapsamda iç rahatlatmak için olsa bile organik gıdalara yönelim artmaktadır.
Diyetisyen Gözde ARSLANBULUT