Selenyum, 1817 senesinde keşfedilen bir elementtir. Birçok enzimin yapısına kofaktör olarak katılabilen tiroid hormonu metabolizması, antioksidan sentezi, bağışıklık sistemi şeklinde vücudumuz için yaşamsal öneme haiz birçok mekanizmada rol oynayan esansiyel bir elementtir. Selenyum vücudumuz tarafınca üretilmez, dışarıdan besinler yöntemiyle alınan antioksidan bir mineraldir. Peki, selenyumun sağlığa tesirleri nedir?
Selenyumun Sağlığa Tesirleri
Tiroid
Tiroid bezi boynun ön kısmında adem elması adı verilen kıkırdağın alt kısmında yer edinen kelebek şeklinde bir organdır. Ortalama olarak 20 gram ağırlığına haizdir. Vücudumuz için mühim hormonların salgılanması ve metabolizmamızın emek vermesi ve düzenlenmesi buradan sağlanır. Selenyum tiroid bezinin hormon üretiminde ve bunun aktifleşmesinde direkt olarak vazife alır bundan dolayı tiroid sağlığımız için eleştiri bir öneme haizdir. Yeterince selenyum alındığında tiroid hastalıklarının önlenmesine destek sağlar. Otoimmün tiroid hastalıklarında, haşimato, graves şeklinde hastalıklarda selenyum takviyelerinin alınması hastalarda pozitif yönde sonuçlar meydana getirir. Hastalarda antikor değerlerini azalttığını gösteren emek harcamalar mevcuttur.
Alzheimer
Vakit içinde gelişen beyin hücrelerinin ölümüne bağlı olarak, beyin sinyallerinin doğru şekilde iletilmesinin zorlaştığı bir hastalıktır. Başta bellek olmak suretiyle tüm entelektüel ve günlük faaliyetler ve davranışlarda bozulma meydana gelir. Meydana getirilen bazı emek harcamalar hem besin yöntemiyle hem de takviye şeklinde alınan selenyumun hastalarda belleği geliştirebileceğini göstermiştir. Bir öteki çalışmada ise günde bir brezilya cevizi tüketen hafifçe bilişsel bozukluğu olan hastalarda zihinsel bazı işlevlerin düzeldiği gözlenmiştir.
Kanser
Vücuttaki oksidatif stresin azaltılmasında ve özgür radikaller ile savaşım edilmesinde selenyum oldukça mühim rol oynar. Selenyum (Se), özgür radikallere karşı hücrelerimizi korur. DNA hasarına karşı önleyicidir. Selenyumun vücudumuz için eleştiri öneme haiz antioksidanlardan glutatyonun sentezlenmesinde mühim görevi vardır. Sigara içen bireylerin plazma selenyum düzeyi düşüktür. Selenyum antioksidan özelliği sebebiyle kanser karşı koruyucu rol üstlenir. Meydana getirilen bazı çalışmalarda karaciğer, meme, kolon ve prostat kanserine bağlı ölümleri ve kanserlerin sertliğini azalttığı gözlenmiştir. Ek olarak topraklarında azca oranda selenyum bulunan bölgelerde kanser riski daha fazladır.
Kalp Hastalıkları
Kalp hastalıkları son yıllarda bilhassa artış göstermektedir. Özgür radikallerin vücudumuzdaki sayısının artması, ürettiğimiz ya da dışarıdan aldığımız antioksidanların sayısının azalması kalp hastalıklarının önünü açabilmektedir. Selenyum ise antioksidan özelliği yardımıyla özgür radikallerin etkilerini azaltmada ve LDL kolesterolünün oksitlenmesini önlemede destek sağlar.
Astım
Astım solunum sistemini kapatan ve nefes almayı zorlaştıran kronik bir akciğer hastalığıdır. Astım, öksürük, nefes darlığı ve göğüs sıkışmasına niçin olabilir. Vücutta artan oksidatif stres ve buna bağlı olarak oluşan inflamasyon astımla direkt ilişkilidir. Meydana getirilen bazı emek harcamalar selenyumun astıma bağlı olarak oluşan semptomları azaltabileceğini göstermektedir. Bir çalışmada kan selenyum düzeyinde selenyumu yüksek olan hastaların düşük selenyum bulunanlara bakılırsa akciğerlerinin daha iyi çalmış olduğu gözlenmiştir. Bu sebeplerden selenyum takviyeleri astımla bağlantılı semptomları azaltmak için kullanılabilir.
Fertilite
Selenyum eksikliğine bağlı olarak erkeklerde kısırlık hanımlarda düşüğe niçin olabilir. Selenyumun fazla ya da tamamlanmamış olması sperm sayısını negatif etkilemektedir. Selenyum, erkeklerde kısırlık problemine karşı etkilidir sperm kalitesinin artmasına destek sağlar.
Selenyum Eksikliğinin Neticeleri
Selenyum eksikliğinde bağışıklık sistemimiz zayıfladığı için vücudumuz hastalıklara daha yatkın bir hale gelir. Erkeklerde ve hanımlarda kısırlık, kas güçsüzlüğü, bitkinlik, zihin bulanıklığı, saç dökülmesi ve bağışıklık sisteminin zayıflaması başlıca selenyum eksikliğinin belirtileridir. Selenyum eksikliğine bağlı olarak lenf, meme, prostat, kolan ve karaciğer kanser türlerinin görülmesinde artış meydana gelebilir. Otoimmün hastalıkların görülmesinde ve bilhassa tiroid hastalıklarında artış meydana gelebilir. Kalp hastalıklarına yakalanma riskinde artış meydana gelir. Karaciğer hastalıklarında artışlar meydana gelebilir. Ek olarak zihinsel ve bilişsel gerilemeler oluşmaya başlayabilir.
Günlük Selenyum İhtiyacımız
Günlük alınması ihtiyaç duyulan selenyum miktarı kişiye bağlı olarak değişkenlik gösterir. Averaj değerler ise aşağıdaki gibidir:
- 1-3 yaş arası çocuklar:20 mikrogram
- 4-8 yaş:30 mg
- 9-13 yaş:40 mg
- 14 yaş üstü ve yetişkinler:55 mg
- Hamile hanımefendiler:60 mg
- Emziren hanımefendiler:70 mg
Selenyum Kaynakları
100 gramlarında bulunan selenyum miktarları(ug) gösterilmiştir:
- Brezilya cevizi: 1917.6
- Somon: 46.8
- Ay çekirdeği: 53
- Süt(yağsız): 16.3
*Pişirme ile besinlerdeki selenyum miktarında ortalama %50’ye varan kayıplar meydana gelebildiği besinlerin düşük pH’da pişirilirse kayıpların azalacağı unutulmamalıdır.
Diyetisyen Samet Koçyiğit