Süt Çeşitleri ve Besin Değerleri

Kimler Hangi Sütü İçmeli?

Nerede ise her insanın sevmiş olarak tükettiği, o bayılarak yediğimiz keklerin, poğaçaların, böreklerin içinde yer edinen, kahvaltılık gevreklerimizin vazgeçilmezi, dondurmaların temel taşı olan süt çeşitleri ve gıda kıymeti nedir?

Peki nerede ise her yerde kullandığımız sütü ne kadar iyi biliyoruz?

Süt Hangi Besin Grubunda Yer Alır?

Devletimizde sıhhatli yaşam biçimi yaklaşımının bireylerde ve toplumda farkındalığının arttırılması, kolay anlaşılır olması amacıyla “Besin Gruplarına bakılırsa Tabak Modeli” içinde besinlerin içerdikleri enerji ve gıda ögelerine bakılırsa temel 5 gıda grubu oluşturulmuştur.

Tabaktaki gruplar saatin işleyiş yönünde sırasıyla:

Süt ve ürünleri grubu

Et, yumurta, kuru baklagiller ve yağlı tohumlar grubu

Meyve grubu

Sebze grubu

Ekmek ve tahıllardır.

Tükettiğimiz süt de meydana getirilen bu sınıflandırmaya bakılırsa “süt ve ürünleri grubu” içinde yer alır.

• Süt hem karbonhidrat, hem protein hem de yağ içeriğiyle birlikte oldukça varlıklı ve besleyici bir besindir.
• Protein, kalsiyum, fosfor, B12 ve riboflavin (B2) açısından da oldukça zengindir.

Süt Çeşitlerine Nazaran Besin Ögesi İçeriklerinin Dağılımı

Günümüzde yağlı, yarım yağlı, yağsız, laktozsuz olacak şekilde oldukça çeşitli içerikte süt bulunmaktadır. Bununla birlikte her geçen gün popüler hale gelen inek sütü haricinde soya, badem, eşek sütü şeklinde değişik sütler de eskisine kıyasla daha ulaşılabilir durumdadır.

1 bardak süt 200 ml’dir ve gıda kıymeti tablosu aşağıdaki gibidir;

SÜT ÇEŞİDİ
ENERJİ (100ml)
KARBONHİDRAT (g)
PROTEİN (g)
YAĞ (g)
KALSİYUM (mg)

İnek Sütü(tam yağlı)
61
4,7
3,3
3,3
119

İnek Sütü(yarım yağlı)
50
4,8
3,3
1,9
122

İnek Sütü(yağsız)
35
4,9
3,4
0,2
123

Laktozsuz Süt
44
4,7
2,8
2,0
120

Keçi Sütü
69
4,5
3,6
4,1
134

Badem Sütü
43
4,9
2,6
1,5
197

Soya Sütü
33
2,2
3,4
1,5
21

Koyun Sütü
108
5,4
6,0
7,0
193

Devletimizde Süt ve Ürünlerinin Tüketimi

Her gün erişkin bireylerin 3 porsiyon; evlatların, adölesan dönemindeki gençlerin, hamile ve emziren hanımlarla menopoz sonrası bayanların 2-4 porsiyon süt ve ürünleri tüketmeleri gerekir.

Devletimizde süt ve ürünleri tüketimi 2010 senesinde meydana getirilen Türkiye Beslenme ve Sıhhat Araştırmasına (TBSA) bakılırsa tüm yaş ve cinsiyetteki bireyler için günlük alınması tavsiye edilen miktarlardan düşüktür ve yetişkinlerin çoğunluğunda tüketimi yetersizdir.

2017 senesinde meydana getirilen aynı araştırmada bu tüketim miktarlarında ne yazık ki bir artış gözlenememiştir.

Bir porsiyon süt: bir orta boy kupa (240 ml) kadardır.

Kimler Hangi Sütü Tüketmeli?

• Süt ve ürünlerinin yanı sıra balıklar (bilhassa kılçığı ile birlikte yenilenler), koyu yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıl ürünleri, pekmez, zenginleştirilmiş bazı yiyecekler, badem şeklinde sert kabuklu ve yağlı tohumlar ve kuru baklagiller de belirli bir miktar kalsiyum ihtiva eder. Sadece bunlardan sağlanan kalsiyumun vücutta kullanımı süte bakılırsa daha sınırlıdır.

Bu yüzden süt kalsiyum için oldukça mühim bir kaynaktır.

• Süt bilhassa kalsiyumdan varlıklı olması sebebiyle bilhassa çocuk ve adolesanlarda kemiklerin ve dişlerin sıhhatli gelişmesi, yetişkinlerde ise kalp-damar hastalıkları, inme, yüksek gerilim, Tip II diyabet, osteoporoz, kolon kanserinden korunmada ve vücut ağırlığının yönetiminde önemlidir.

Bilhassa çocuklarda süt içme alışkanlığının oluşturulması, ileri yaşlarda da alışkanlığın devam ettirilmesi oldukça önemlidir. Sadece yağı azaltılmış sütler yetişkinler için önerilmekle birlikte 2 yaşından minik çocuklar için önerilmez. Tüketilmesi tavsiye edilen miktar; yaş, cinsiyet ve fizyolojik duruma (gelişme ve gelişme periyodu, gebelik ve emziklilik, yaşlılık) bakılırsa değişim gösterir.

• Çocuklarda ilk bir yaş için bilhassa anne sütünün yetersiz geldiği durumlarda anne sütü yada mama/formüla yerine öteki süt çeşitlerinin kullanılması kesinlikle tavsiye edilmez. Anne sütünün protein dengesi, mineral içinde ne olduğu bebeğin ihtiyacına, bağırsaklarına ve böbreklerine bakılırsa mükemmeldir. Sadece inek/koyun/keçi/manda/eşek sütü bebeğinize faydadan oldukça zararı olan olabilir. Bu süt çeşitleri içeriklerinden dolayı bebeğinizin böbreklerine yük yapabilir. Bağırsaklarından emilimde problem oluşabilir. Bununla birlikte çocuklarda gelişim aşamasında laktoza alışmak ve laktoz in toleransının oluşumunu engellemek adına ek gıdaya geçtikten sonrasında uygun zamanda doğru miktarlarla inek sütü verilmeye başlanmalıdır.
• Süt doymuş yağ asitleri ve kolesterol ihtiva eder. Yağ ve kolesterol alımının rejimde sınırlandırılması ihtiyaç duyulan kişilerin; yağ miktarı azaltılmış yada yağsız süt çeşitlerinden tercih etmeleri ve bilhassa yağ içinde ne olduğu yüksek olan sütlerden uzak durmaları gerekir.
• Laktoz intoleransı bulunan bireyler için Soya sütü, Badem sütü ve Laktozsuz/Laktozu azaltılmış süt tercih edilebilir.

Diyetisyen Büşra Solmaz