Wilson Hastalığı Nedir?
Wilson hastalığı için en önce bahsetmemiz ihtiyaç duyulan içerik Bakır(Cu)’dır. Bakır insan vücudunda mühim değere haiz bir yaratı elementtir. Vücuttaki özgür radikallerin temizlenmesinde mühim bir görevi vardır. Peki eğer bu elementi yeterince kullanamazsak ve vücudumuzda birikmeye başlarsa ne olur? Yapmış olduğu tüm pozitif yönde etkisinde bırakır tersine dönerek özgür radikallerin oluşumuna ve DNA’da parçalanmaya niçin olarak hücrelerin erken ölümüne yol açmaktadır. Bu ölümler çocukluk çağlarında ortaya çıkarak mühim ve kalıcı sıhhat problemlerine niçin olabilir.
Wilson Hastalığı Emareleri Nedir?
Wilson Hastalığı vücutta bakır elementinin birikmesinden meydana gelen otozomal geçişli doğrusu kalıtsal bir hastalıktır. Bu durumdan meydana gelen Wilson Hastalığı emareleri;
- Akut hepatit,
- hemolitik anemi,
- glomerulonefrit ve psikiyatrik bozukluk bulgularına rastlanmaktadır.
Her hastalıkta olduğu şeklinde Wilson Hastalığı için de erken tanı oldukça önemlidir. Bu sebeple erken tanı ile beraber nörolojik bozuklukları (adım atma ve konuşma bozukluğu), organ bozukluklarını önlemek mümkündür.
Bakır Birikimi Iyi mi Gerçekleşir?
Wilson hastalığında bakır birikimi birkaç yol ile gerçeklemektedir. Bu yollardan ilki emilimdeki fazlalıktır. Genetik sorundan kaynaklı olarak bakır elementini vücudun gereğinden fazla emmesi birikime niçin olur. İkinci ve en mühim yol ise atımda azalmadan kaynaklı birikimdir. Genel anlamda Wilson hastalığında bakır birikiminin sebebi atımdaki yetersizlikten meydana gelmektedir. Son bir yol olarak da dağılımdaki anormallikler sebebi ile bakır birikimidir. İnce bağırsaktan emilen bakır safra ile atılmaktadır. Bu işlevlerde atım, emilim ve dağıtım dengelerindeki bozukluk bu hastalığı oluşturmaktadır.
Wilson hastalığı daha oldukça çocukluk çağlarında ortaya çıkmaktadır. Öyledir ki bu hastalarda bakır atımı doğuştan bozuk olmasına karşın hastalık 5 yaş sonrasında ortaya çıkmaktadır. Hastalık bakırın en oldukça bulunmuş olduğu organlarda hasara niçin olmaktadır. Bu organlar karaciğer, beyin, böbrek ve kalptir. Ek olarak sarılık, hepatomegali, splenomegali ve asit birikimi karaciğerde siroz bulgularını göstermektedir.
Wilson Hastalığında Beslenme Iyi mi Olmalıdır?
Bakır atımının azaldığı, birikiminin doku ve organlarda harabiyet yapacağı Wilson hastalığında bakırdan kısıtlı bir beslenme tedavisi uygulanmalıdır. Sadece bu engelleme çocuğun yaşı, kilosu ve gelişme hızına bakılırsa değişim göstermektedir. Tüm hesaplamalara ek olarak tek tek her besinin verilen miktarındaki bakır hesaplanarak ilerlenmelidir. Ek olarak hastalığın 5-6 yaşlarda çıkmış olduğu düşünülürse ortalama 1 mg bakır içeren bir beslenme programı birikimi önlemek amacıyla uygulanabilir. Beslenme programında amaç birikiminin önüne geçerek semptomları azaltmak ve çocuğun yaşıtlarına uygun büyümeyi yakalamasını sağlamak olmalıdır. Günlük 1 g kadar tuz tüketimine ve 10 g tereyağı tüketimine müsaade edilmektedir. Sadece bu iki içerik için bu limitlerin dışına çıkılmamalıdır.
Mesela organ etleri, yağlı tohumlar, kuru baklagiller, et , deniz ürünleri, yumurta ve yeşil yapraklı sebzeler bakırın iyi kaynaklarındandır (>2 µg/g). Rafine edilmiş tahıllarda, şeker, süt ve süt ürünlerinde bakır düzeyi düşüktür (<2 µg/g). Ek olarak Wilson hastalığında penisilamin ve tiomolibdatların kullanımı bakır birikimini engeller, antiasitlerin aşırı kullanılması bakır emilimini azaltır.
Yaş Gruplarına Gore Bakır Gereksinimi
- 0-6 ay arası için gereksinme günlük 0.4-0.6 mg
- 6-12 ay ara için gereksinme günlük 0.6-07 mg
- 1-3 yaş için gereksinme günlük 0.7-1.0 mg
- 4-6 yaş için gereksinme günlük 1.0-1.5 mg
- 7-10 yaş için günlük gereksinme 1.0-2.0 mg
- 11 yaş ve üstü için gereksinme 1.5-2.5 mg
- Yetişkinler için için bakır gereksinmesi günlük 1.5-3.0 mg’dır
Netice olarak sıhhatli bireylerde bakır eksikliği görülmez. Çeşitli bir beslenmeye açık bireylerde vitamin ve mineral dengesini sağlamak mümkündür. Tek tip beslenme gerçekleştiren, bilhassa vejetaryen ve vegan beslenenler son olarak da oldukça uç kısıtlı rejim yapanlarda bakır eksikliği görülme riski yüksektir. Verilen günlük gereksinme miktarları sıhhatli bireyler için geçerlidir. Wilson hastalığında ise bu içeriklerin oldukça oldukça daha altında bir bakır kısıtlaması gerekmektedir ve bu engelleme içinde ne olduğu bir diyetisyen tarafınca gerçekleştirilmelidir.
Diyetisyen Mihrişah Mıhcıoğlu